Granica obwodu nr 242 Żegiestów.

 

Opis granic obwodu nr 242 Żegiestów rozpoczynamy w uroczysku Mikowa w miejscu wpływu do Popradu Milickiego Potoku(?) przy Czarnym Wirze. Granica obwodu biegnie brzegiem Popradu który jest zarazem granicą państwa, przebiega obok wsi Milik, Andrzejówka, obejmuje Osiedle Ługi z Łopatę Polską, Żegiestów Zdrój i Wieś a następnie biegnie dalej do granicy administracyjnej miejscowości Żegiestów i Żubrzyk. Na granicy administracyjnej skręca na północ przecinając tory kolejowe i drogę wojewódzką 971 prowadzi grzbietem zbocza, ścieżką podchodową na szczyt góry Wierch (605 n.p.m.). Ze szczytu góry Wierch dalej grzbietami zboczy górskich i ścieżką podchodową do szczytu góry Żubrzy Wierch (870 n.p.m.). 

Ze szczytu Żubrzy Wierch granica obwodu wiedzie drogą leśną będącą zarazem czarnym szlakiem turystycznym, grzbietami górskimi do szczytu góry Pusta Wielka (1061 n.p.m.).  Następnie niebieskim szlakiem turystycznym do szczytu góry Jaworzynka (1001 n.p.m.) i dalej do leśnej kapliczki na tym szlaku. Obok kapliczki granica obwodu skręca na wschód i biegnie w dół zbocza do potoku Szczawnik i drogi prowadzącej do wsi Szczawnik. Tą drogą prowadzi przez wieś Szczawnik do skrzyżowania obok mostu na potoku i przydrożnej kapliczki skręca na zachód. Żółtym szlakiem turystycznym biegnie wpierw na zachód a następnie na południe szczytami górskimi /652, 643, 588?/. Ze szczytu góry /588?/ granica obwodu schodzi do Milickiego Potoku a następnie nim prowadzi przecinając drogę wojewódzką 971 i tory kolejowe do Popradu. 

 

Załącznik: mapa obwodu 242.

 

M I E J S C O W O Ś C I

zlokalizowane na terenie obwodu nr 242 Żegiestów

 

Muszyna – miasto położone w Polsce w woj. małopolskim, w powiecie nowosądeckim, siedziba gminy miejsko – wiejskiej Muszyna. W latach 1975 - 1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego. Muszyna posiada status miejscowości uzdrowiskowej - znajdują się tu liczne odwierty i rozlewnie wód mineralnych. Muszynę zamieszkuje około 5000 mieszkańców.

Położenie geograficzne:

Muszyna położona jest w dolinie rzeki Poprad i dwóch jej dopływów: potoków Szczawnik i Muszynka, na wysokości około 450 m n.p.m. Leży przy granicy ze Słowacją (ok. 5 km) oraz w odległości około 11 km od Krynicy Zdroju. W okolicach miasta znajduje się Popradzki Park Krajobrazowy – jeden z największych w Polsce.

 

Historia miasta:

Powstanie i rozwój Muszyny związane są z pobliskim pograniczem oraz z przebiegającym wzdłuż doliny Popradu starym szlakiem handlowym zwanym "węgierskim". Pierwszą wzmiankę o tej osadzie spotykamy w akcie nadania z 1209 roku, w którym król węgierski Andrzej II zezwala na pobieranie cła nad rzeką Poprad koło Muszyny Proboszczowi Adolfowi ze spiskiej kapituły św. Marcina. W tym czasie osada należała do rodu Niegowickich herbu Półkozic.

Nazwa Muszyna przypuszczalnie pochodzi od potoków, nad którymi było położone miasto. Wilgoć sprawia, że brzegi potoków, jak i rzeczne kamienie porastają mchami.  Łacińskie słowo musci - "mchy", a być może jego odpowiednik w języku wołoskim (por. rum. muschi), dały nazwę zarówno Muszynie, jak i położonej nad tym samym potokiem wiosce Muszynce. Inne hipotezy wywodzą nazwę tej miejscowości od przydomka biskupa krakowskiego Jana Muskaty. W 1288 roku miejscowość ta zostaje zapisana w testamencie przez Wysza scholastyka kapituły krakowskiej, biskupom krakowskim. W XIV wieku król Władysław Łokietek na skutek zatargu z biskupem Muskatą przyłącza te ziemie do królewszczyzny. Przez następnych 80 lat władają nimi kolejni władcy Polski. Muszyna prawa miejskie otrzymała w roku 1356 dzięki Kazimierzowi Wielkiemu. 30 lipca 1391 r. król Władysław Jagiełło, chcąc sobie zjednać duchowieństwo darowuje powtórnie "Klucz Muszyński" (dwa miasta i 35 wsi) biskupstwu krakowskiemu. Od tej chwili ziemie te były traktowane jako samodzielne jednostki administracyjne z własną administracją i wojskiem (piechotą zwaną harnikami) i sądownictwem, dzięki czemu obszar ten nazywany był "Państwem Muszyńskim". W imieniu biskupów rządy sprawowali starostowie, z których najbardziej znany był Stanisław Kępiński, przyjaciel Jana Kochanowskiego, który imię jego utrwalił po wsze czasy we fraszce "Do starosty muszyńskiego". W XV wieku na ziemiach tych daje się zauważyć nagły napływ Wołochów i Rusinów z Zakarpacia i Rumunii. Ludność ta, z czasem nazwana Łemkami, osiedlana była na prawie wołoskim. Byli oni wyznania greckokatolickiego, czego widocznym śladem są zachowane cerkwie. Aktywnie działali tu podczas powstania Konfederaci barscy. Muszyna wraz z kluczem pozostawała własnością biskupstwa krakowskiego do 1781 roku, a po rozbiorach przeszła na rzecz skarbu austriackiego. Mimo, iż zaborcy pozostawili istniejące instytucje, z czasem miejscowość zaczyna podupadać. Od roku 1914 Muszyna posiadała linię kolejową oraz przejście graniczne do Galicji i Królestwa Węgier.

Zabytki:

- Ruiny zamku starostów "Państwa Muszyńskiego" z XIV wieku,

- Podzamkowy zespół dworski XVIII/XIX wiek: dwór starostów, zajazd z

  XIX wieku (obecnie Muzeum Regionalne PTTK), kordegarda, 

- Barokowy Kościół obronny pw. św. Józefa z XVII wieku z rzeźbami

  gotyckimi, 

- Kapliczki św. Jana Nepomucena i św. Floriana na Rynku z przełomu

  XVIII/XIX wieku,

- Cmentarz Żydowski,

- Zabytkowy zespół domów mieszczańskich z XIX/XX wieku na ulicy

  Kościelnej. 

Uzdrowisko: 

W latach dwudziestych XX w. Muszyna, dzięki staraniom burmistrza Antoniego Jurczaka i dr Seweryna Mściwujeskiego stała się uzdrowiskiem.  W 1930 r. została przyjęta do Związku Uzdrowisk Polskich. W 1932 r. dokonano odwiertu dwóch pierwszych źródeł mineralnych Antoni (imię burmistrza Jurczaka) i Wanda (imię żony dr. Mściwujewskiego).

Wybuch wojny w 1939 r. i okupacja spowodowały całkowitą dewastację urządzeń uzdrowiskowych. Po okupacji wraz z ustaniem walk zaczęła następować normalizacja. W 1958 r. w Muszynie wznowiono działalność o charakterze uzdrowiskowym. W uzdrowisku tym leczy się choroby układu oddechowego i układu pokarmowego.

Głównym bogactwem Muszyny są właśnie zasoby leczniczych wód mineralnych. Zawierają one niezbędne człowiekowi biopierwiastki jak magnez, wapń, sód, potas, żelazo, selen, czy lit. Muszyna spełnia warunki do prowadzenia leczenia uzdrowiskowego chorób układu oddechowego i przewodu pokarmowego.

Kultura i turystyka:

W mieście odbywają się następujące cykliczne imprezy:

- „Festyn Nad Popradem",

- "Noc Świętojańska nad Popradem", 

- "Święto Wód Mineralnych", 

- "Jesień Popradzka". 

Uzdrowisko muszyńskie oferuje turystom możliwość pobytu w sanatoriach, zakładach przyrodoleczniczych, pensjonatach i liczne domach wypoczynkowych. Niewątpliwą atrakcją jest możliwość bezpłatnego korzystania z ogólnodostępnych pijalni wód mineralnych, jak również z sezonowych punktów czerpalnych wód mineralnych. Nieomal w centrum miasta znajduje się rezerwat lipowy "Obrożyska" o powierzchni 100,38 ha, utworzony w 1957 roku.

W 2008 roku Muszyna została połączona systemem 10 wyciągów narciarskich z ośrodkiem w Wierchomlii Małej.

 

Szczawnik – wieś położona w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. W latach 1975 - 1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Szczawnik zamieszkuje około 850 mieszkańców.

Położenie geograficzne:

Miejscowość położona niedaleko Muszyny. Znajduje się w Beskidzie Sądeckim, u stóp Pustej Wielkiej (1061 m n.p.m.) i Kotylniczego Wierchu (1033 m n.p.m.). Miejscowość położona jest w dolinie potoku Szczawnik, dopływu Popradu, na wysokości 520-620 m n.p.m. Nazwa wywodzi się od źródeł wody mineralnej, kwaśnych szczaw. Miejscowość założona została w 1575 r. 

Zabytki zachowane w Szczawniku:

- dawna drewniana cerkiew pod wezwaniem św. Dymitra z XVIII wieku

- należąca do parafii Złockie,

- drewniane spichlerzyki zrębowe 

Opis miejscowości:

Szczawnik stanowi zespół uzdrowiskowo - wypoczynkowy gminy uzdrowiskowej Muszyna. Znajdują się tu zasoby wód mineralnych typu szczaw wodorowęglanowo - sodowo-magnezowo-wapniowo-żelazistych z duża zawartością wolnego dwutlenku węgla. Źródła miejscowe to samowypływy i odwierty o głębokości 150-300 m. Jedno z popularnych źródeł wytryskuje w pobliżu cerkwi. Blisko centrum znajduje się wyciąg narciarski i znakowany szlak narciarski dla śladowców. Na wschód od wsi prowadzi turystyczny szlak zielony ze Złockiego na Jaworzynę (1114 m n.p.m.), a od wsi na północ żółty przez Pustą Wielką do Żegiestowa. W górnej części, za wsią, pola namiotowe, a na terenie miejscowości miejsca noclegowe w kwaterach prywatnych. W grudniu 2008 roku otwarto wyciąg narciarski krzesełkowy Dwie Doliny.

We wsi znajduje się przedszkole. Starsze dzieci uczęszczają do Zespołu Szkolno - Przedszkolnego w Złockiem.

We wsi funkcjonuje jedna z najmłodszych jednostek OSP na terenie gminy Muszyna. Posiada remizę oraz samochód gaśniczy.

 

Milik – wieś położona w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. W latach 1975 – 1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Milik zamieszkuje około 700 mieszkańców.

Położenie geograficzne:

Miejscowość położona niedaleko Muszyny. Znajduje się w Beskidzie Sądeckim, u stóp gór Skałka (769 n.p.m.) i Za Wierch (707 n.p.m.)                   Miejscowość położona jest w dolinie potoku Milik, dopływu Popradu, na wysokości 500 m n.p.m. Nazwa miejscowości wywodzi się od nazwy doliny i potoku przez nią płynącego.                    . 

Historia miejscowości:

Osada powstała prawdopodobnie w XV wieku, wspomina ją Jan Długosz (w testamencie Piotra Wyżgi, starosty czorsztyńskiego). W 1575 r. Franciszek Krasiński nadał Teodorowi – sołtysowi z Andrzejówki – przywilej na lokację wsi na prawie wołoskim wzdłuż potoku Milik i na grunt dla księdza prawosławnego (tz. poświętne). Synowie Teodora, Jan i Ignacy, uzyskali w 1596 r. potwierdzenie przywileju, a w 1770 r. w sporze z sołtysami tej wsi Jakubem Cichańskim i innymi prezbiter Konstanty Miejski wygrał przed biskupem Sołtykiem poświętne w szerszych granicach, jakie parochom od 1639 r. przysługiwało. Milik był filią parafii Andrzejówka i dopiero w w 1639r. kolejny biskup krakowski Jakub Zadzik erygował w Miliku odrębną parafię greko-katolicką (w innych źródłach można spotkać informację, że Milik stał się odrębną parafią dopiero w XVIII w). Znajduje się tu dawna drewniana cerkiew grekokatolicka św. św. Kosmy i Damiana z 1813 r. z zachowanym pełnym wyposażeniem. W połowie XIX w. nadpopradzkie wioski znalazły się na szlaku budowanej właśnie kolei transkarpackiej z Tarnowa do Budapesztu.  W 1874r. na terenie gromady andrzejowskiej drążono tunel kolejowy pod górą Czernią.  Oryginalnie, XIX-wieczne plany inżynieryjne budowy linii kolejowej i tunelu obejrzeć można w Muzeum Regionalnym w Muszynie.

We wsi istnieje od 1947 roku Ochotnicza Straż Pożarna, która w ostatnich latach się rozwinęła. W 2000 roku wybudowano garaże bojowe oraz wyposażono w nowoczesny sprzęt. W 2005 roku jednostka otrzymała samochód bojowy Jelcz.

 

Andrzejówka - wieś położona w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. W latach 1975 – 1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie 

Miejscowość znajduje się w Beskidzie Sądeckim, u stóp góry Pietrusina (645 m n.p.m.) zabudowana nad potokiem Andrzejowskim wpływającym do Popradu. 

Historia miejscowości:

Powstała prawdopodobne w XIV wieku w okresie kiedy Kazimierz Wielki rozpoczął na szerszą skale akcję kolonizacji pogranicznych pustkowi, jedną z pierwszych, lokowanych nad Popradem wsi królewskich była Andrzejówka (zwana wówczas Jędrzejowa) i od tego też czasu istniała w Andrzejówce parafia rzymskokatolicka. W XVI w. polską dotąd miejscowość zasiedlili osadnicy wołoscy wyznania prawosławnego a później greckokatolickiego. Wtedy to powstała tu parafia prawosławna i zbudowano pierwszą cerkiew a Andrzejówka stała się centrum parafii obrządku wschodniego. Mieszkańcy świeżo lokowanego Milika zostali początkowo przyłączeni do parafii andrzejowskiej. W roku 1639 kolejny biskup krakowski Jakub Zadzik erygował w Miliku odrębną parafię greko-katolicką. W XVII stuleciu Milik rozwijał się pomyślnie przerastając zamożnością i znaczeniem macierzystą Andrzejówkę. W 1801r. osobne do tej pory parafie grekokatolickie Andrzejówki i Milika połączone zostały unią personalną, a cerkiew w Andrzejówce spadła do roli świątyni filialnej. Obecna cerkiew została zbudowana w roku 1813 po zniszczeniu starej w wyniku gwałtownej powodzi. 

W połowie XIX w. nadpopradzkie wioski znalazły się na szlaku budowanej właśnie kolei transkarpackiej z Tarnowa do Budapesztu. W 1874r. na terenie gromady andrzejowskiej drążono tunel kolejowy pod górą Czernią (zwaną od tej pory górą Tunel).

 

Żegiestów – Uzdrowisko położone w Polsce w województwie małopolskim , w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. W latach 1975 - 1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.

Żegiestów zamieszkuje około 960 mieszkańców.

Położenie geograficzne:

Miejscowość uzdrowiskowa nad Popradem, położona jest 486 m n.p.m. w dolinie potoku zwanym Żegiestowski. Doliną leży u stóp gór Pusta Wielka (1061 n.p.m.), Zubrzy Wierch (870 n.p.m.) i Stawiska (759 n.p.m.).

Część uzdrowiskowa leży nieco na południowy wschód od centrum wsi i nosi nazwę Żegiestów-Zdrój.

Historia miejscowości:

Osada Żegiestów lokowana została przez biskupa Franciszka Krasińskiego, 26 lipca 1575 roku. Żegiestów należał do tzw. klucza muszyńskiego – był to teren obejmujący Muszynę, Tylicz, Powroźnik oraz otaczające je wsie. Obszar ten był własnością biskupów krakowskich. 

Przywilej tworzenia osady otrzymał Hawryło Juraszek z Andrzejówki (zwanej wówczas Jędrzejowa). Żegiestów powstał w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się osada Długi Łęg, założona prawdopodobnie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego. Osada ta jednak, z powodu wielkich trudności w przystosowaniu tej ziemi dla potrzeb człowieka, zanikła. Dlatego też przywilej bpa F. Krasińskiego mówi o założeniu wsi na surowym korzeniu, co oznacza, że teren pod osadę należało wykarczować, wydrzeć porastającym okolicę lasom.

Według ówcześnie obowiązującego, mądrego prawa, mieszkańcy powstającej osady zwolnieni byli na pewien okres z wszelkich opłat, czynszów i danin. W przypadku Żegiestowa było to dwadzieścia lat.

Stosunkowo szybko, bo już w XVII w., w Żegiestowie wybudowano cerkiew. Powstanie cerkwi, nie zaś kościoła rzymskokatolickiego, związane było z obecnością na tym terenie prawosławnej ludności wołoskiej oraz ruskiej.       Te dwie kultury, pasterska i rolnicza, wpłynęły znacząco na tutejszych osadników. W efekcie połączenia wszystkich tych grup ludności powstała formacja etniczna, nazwana później Łemkami, od słowa  łem – oznaczającego trochę, niewiele. Łemkowie byli przeważnie wyznania unickiego, greckokatolickiego. Aż do połowy XIX w. losy Żegiestowa w niczym nie odbiegały od losów innych osad łemkowskich. Ludzie zajmowali się hodowlą, zaś później (w czasach rozbiorowych), po wprowadzeniu wygórowanego podatku od bydła, rolnictwem. Wpłynęło to na ich zubożenie, ponieważ gleby w okolicach Żegiestowa zdecydowanie nie należą do najlepszych. Los wsi poprawił się nieco dopiero po powstaniu Żegiestowa Zdroju. 

Początek uzdrowiska w Żegiestowie to rok 1846. Wówczas to właśnie Jakub Ignacy Medwecki, węgierski szlachcic, kierownik kąpielisk w Muszynie, odkrył w dolinie Szczawnego Potoku źródła wody mineralnej. 

Wybuch I wojny światowej niemalże zrujnował Uzdrowisko Żegiestów. Jednak znów okazało się, że miejsce to, nawet mimo skrajnie niesprzyjających warunków, nie może upaść. Powstała po wojnie spółka Żegiestów Zdrój, na czele której stanął Jędrzej Krukierek, zaś później jego syn Kazimierz, podniosła uzdrowisko do rangi jednego z najlepszych w Polsce.

Po wojnie, w 1947 roku, Zakład Zdrojowy został upaństwowiony. Wypoczywający tu kuracjusze byli kierowani do Żegiestowa z ramienia Funduszu Wczasów Pracowniczych i przez zakłady pracy.   

Kościół parafialny pw. św. Anny (dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła) położony jest na zboczu wzgórza w Żegiestowie Wsi. Jego rodowód nie jest zbyt długi – zbudowany został w latach 1917-25, konsekrowany w roku 1928, zaś na przełomie 1946/47 roku, gdy zabrakło tu greckokatolickich Łemków, dekretem bpa Jana Stepy przekształcony został na kościół rzymskokatolicki. 

Kościół pw. św. Kingi w Żegiestowie Zdroju został wybudowany w roku 1885.

Rokrocznie Żegiestów odwiedzały tysiące ludzi. W uzdrowisku działały sklepy, restauracje, była apteka i zakład fryzjerski, funkcjonowała biblioteka, odbywały się dancingi, koncerty, odczyty. Znajdowało się tu 1300 miejsc noclegowych. Ostatnio Żegiestów znów przeżywa okres stagnacji.  Domy wypoczynkowe i sanatoria, z wyjątkiem nielicznych, stoją puste, niszczeją.